FİNANSAL OKURYAZARLIK İLE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR

Finansal okuryazarlık, değişen dünyada toplumlar, bireyler ve ülkeler için olmazsa olmaz bir beceri hâline gelmiştir. Bu nedenle gelişmekte olan ve gelişmiş birçok ülkede bu konu üzerine çalışmalar yürütülmektedir.

Finansal okuryazarlık sadece toplumun belirli kesimine hitap etmez, çünkü toplumdaki her bir birey az ya da çok ekonomik sistemin içinde yer alır ve ekonomik gelişmelere uyum sağlamak durumunda kalır. Bireyin günlük yaşamında kredi kartı veya fatura gibi ödemeleri, bankacılık işlemleri, harcama yapma, birikim, borç ve yatırım şeklinde planlaması, emeklilik planı yapması gibi konularda doğru finansal kararlar verebilmesi için finansal okuryazar olması gerekir. Finansal okuryazarlık birçok kavramla ilişkilidir.



Finans Kavramı

Finans, günlük yaşantıda oldukça sık karşılaşılan bir kavramdır. Finans, Fransızca kökenli bir kelime olup “para, mali işler, mal” gibi anlamlara gelir. Finans, “kişi ve işletmelere fon veya sermaye sağlamak için yapılan ticari etkinlik” şeklinde tanımlanmıştır.

Finans kavramına genel olarak bakıldığında bireylerin, kurumların ve örgütlerin yarar sağlayabilecekleri para, fon, sermaye gibi maddi kaynaklardır. Finans, insanların günlük ihtiyaçlarını karşılamak için yaptıkları işlerden, hayatları boyunca gerçekleştirdikleri birikimlere kadar çok geniş alanlara hizmet veren bir bilim dalıdır. 

Bireylerin, kurumların yararlanabileceği fon, sermaye ve paraların toplamı finans olarak adlandırılır. İşletmeler için finans, işletmenin gereksinim duyduğu fonların, en uygun şekilde temin edilmesi ve en verimli şekilde kullanılmasıdır. İşletmeler ve bireyler açısından finans yönetimi, değişen ve gelişen dünyaya ayak uydurabilmek ve sürdürülebilirliklerini sağlamak için önemli gerekliliklerdendir. Finansal yönetim, birey ve işletmelerin hedeflerinin belirlenerek finansal kararların alınmasını kapsar.

Okuryazarlık Kavramı

İnsanoğlu yazının var olduğu günden beri okuma eylemini gerçekleştirir. Okuyarak çevresi ve kendisi hakkında bilgi sahibi olur, bilgi sahibi oldukça kendini yeniler ve geliştirir. Okuryazarlık Türkiye’de yalnızca okuma ve yazma becerisi olarak algılanmaktadır. Okuma yazma, kişinin okuma ve yazma yeteneğine sahip olup olmama durumunu ifade eder. Okuryazarlık ise bunun ötesinde sahip olunan yeterliliklerin derecesini, birçok zihinsel beceriyi ve dilin kullanımını içeren kapsamlı bir eğitim terimidir. Okuryazar kavramı TDK’de “okuması yazması olan, öğrenim görmüş kimse” biçiminde tanımlanır. Okuryazar bireyler sadece okuduğunu yazabilen veya yazdığını okuyabilen insanlar değildir. Okuyup yazma işlemini yaparken bunları anlayıp hayata geçirebilen kişilerdir. Okuryazarlık; bilgi, beceri ve sosyal normları anlamayı, diğer bireylerle paylaşmayı, yorumlamayı, gelecek nesillere aktarmayı sağlayan bir araçtır.

Kişisel Finans Kavramı
İlk olarak 1899’da kullanılmış bir kavram olan kişisel finans, son yıllarda en çok karşılaşılan konulardandır. Kişisel finans, bireyin çalışarak kazandığı paradır.
Kişinin ekonomik olarak gelişmiş olması; toplum yaşantısını etkiler. Bireyin eğitim faaliyetleri kapsamında finans kavramının yer alması devletlerin refah düzeyi için önemlidir. Kişinin ekonomik olarak iyi durumda olması, ihtiyaçlarını karşılayabilmesini ve kişisel refahını arttırarak daha iyi bir hayat sürmesini sağlar.
Son yıllarda yapılan çalışmalar eğitim sisteminde verilen kişisel finans eğitiminin yetersiz olduğunu ortaya koymuştur. Bireylerin; gelir düzeylerini bilmeleri, gelir ve giderlerini karşılaştırarak bütçelerini kontrol etmeyi sağlamaları açısından kişisel finans eğitimi almaları şarttır. Kişi; tasarruf yapabilmeli, bu tasarrufları etkili ve
doğru kullanabilmelidir. Kısa ve uzun vadede karşılaşılabilecek risklere hazırlıklı olmayı öğrenmelidir.

Finansal Farkındalık

Dünyada yaşanan gelişmeler tüketimi, farklı ve karmaşık bir hâle getirmiştir. Piyasaya yeni ürünler sürekli girmekte ve tüketiciler çevrim içi alışveriş yapmaktadır. Bu sayede üreticiye ya da pazarlamacıya hızlı bir biçimde erişilmektedir. Değişen şartlar finansal okuryazarlık ve farkındalığı daha da önemli hâle getirmiştir. Türkiye’de finansal okuryazarlık ve finansal eğitim kavramları oldukça yenidir. Yapılan araştırmaların birincil amacı finansal farkındalık oluşturmayı hedeflemektir. Finansal farkındalık, finansal okuryazarlığın bir alt boyutudur. Finansal okuryazar olabilmek için finansal farkındalık gereklidir.
Finansal farkındalık kişi ve işletmelerin para, fon ve sermaye hakkında bilgi ve becerilerini geliştirmelerini sağlar. Finansal farkındalık kişi ve işletmelerin; risk ve fırsatlara karşı duyarlı olabilmelerini, bilinçli adımlar atmalarını, finansal yardım konusunda başvurabilecekleri mercileri bilmelerini ve ekonomik düzeylerini arttırmak için yapılması gereken faaliyetleri kapsayan bir süreçtir. Bu süreç, bireye ekonomik konu ve ürünlerle ilgili detaylı bilgi vererek mevcut fırsatları finansal bilgi ve yönlendirmelerle en iyi şekilde değerlendirmelerini sağlar.

Finansal Yetenek

TDK’de yetenek, “Bir kimsenin, bir şeyi anlama veya yapabilme niteliği, kabiliyet.” olarak tanımlanır. Globalleşen dünyada mevcut fırsatları değerlendirmek ve ekonomik açıdan kendini güvence altına alacak sonuçları elde etmek için sahip olunacak yetenekler, finansal okuryazarlık için şarttır. Bugün atılacak yanlış bir adım, bireyin gelecek yaşantısını etkileyebileceğinden, bireyin yeterli finansal yeteneklere sahip olması gerekir. Finansal konularda yetkinliğe sahip birey, finansal problemleri tanımlar, bu problemlerle başa çıkmak için geçerli ve etkin çözüm yolları geliştirir.

Para

Para, bir mal veya hizmet satın alırken kullanılan ödeme aracıdır. Devlet tarafından bastırılan, mal veya hizmet satın alma gücü olan ve herkes tarafından kabul gören bir değişim aracıdır. Türkçeye, Farsça “pâre” (küçük parça) kelimesinden geçen para, icat edilişinden beri tüm insanlığın önemli bir parçası olmuştur. TDK’de para; “Devlet tarafından bastırılıp çoğaltılan, üstünde değeri yazılı kâğıt veya metalden oluşan ödeme aracı, nakit.” şeklinde tanımlanmıştır.

Finansal okuryazarlık; kişinin kendi parasını doğru biçimde yönetmesi, yaşam koşullarında parasının getirisini değerlendirmesi, fırsatlara çevirmesi ve finansal refahı elde etmesinde önemli rol oynar. Finansal okuryazarlık; birey, toplum ve finansal piyasalara sağlayacağı olumlu katkılar açısından önemlidir. 

Finans alanında yaşanan hızlı değişim, finansal araçların çeşitliliğinin artması, finansal okuryazarlığın gerekliliğini ortaya koymuştur. Finansal okuryazar olma yeteneğini kazanan kişiler, parayı yönetme yeteneğini de kazanır. Finansal okuryazarlığı olanlar mevcut ekonomik sistemde karşısına çıkan fırsatları değerlendirir, bütçesinde mevcut gelir gider dengesini sağlar ve yaşanabilecek ekonomik risklere karşı kendini korur. Sürekli değişkenlik gösteren ekonominin kavranabilmesi, finansal bilgi ve becerilerini sürekli geliştirilmesiyle ilgilidir. Finansal durumlarda yaşanan gelişmelerin takip edilmesi ve yeniliklere açık olunması gerekir.

Finansal okuryazar olma nedenleri şunlardır:
• Piyasa ve ekonomiyi iyi anlamak.
• Tasarrufu bilinçli yapmak.
• Yatırım araçlarını tanımak ve değerlendirmek.

Finansal okuryazarlık, paranın kullanımı ve yönetimine ilişkin bilinçli davranma ve etkin finansal kararlar alma becerisidir. Finansal okuryazarlık gelir, tasarruf ve yatırımların doğru bir biçimde değerlendirilerek bütçenin bilinçli yönetilmesi yetisine sahip olunmasıdır. Finansal okuryazarlık kavramının ortaya çıkışı 1700’lü yıllara dayanır. Finansal Okuryazarlık Derneği (FODER), finansal okuryazarlığı “Bireyin doğru finansal kararlar verebilmesi ve finansal refahı için gerekli olan bilgi, tutum ve davranışların tümüdür.” şeklinde tanımlamıştır.

T.C. Merkez Bankası finansal okuryazarlığı, “Bireyin bütçe yönetiminde rasyonel kararlar alabilmesi için temel düzeyde finans ile ilgili bilgi sahibi olması, bu bilgileri kullanarak bireysel ve toplumsal finansal refahı artırma becerisi.” olarak tanımlamıştır. 

Bütçeleme, tasarruf, yatırım ve borçlanma konularında bireyin sahip olduğu bilgi, yetenek ve kendine güven duygusu finansal okuryazarlığı meydana getirir (Görsel 1.4)

Finansal Okuryazarlığın Bileşenleri

Finansal okuryazar olanların finansal bilgi, tutum ve davranışları yerine getirmesi beklenir (Şekil 1.5). Finansal okuryazarlık, toplumda finansal bilgi olarak algılanır. Finansal okuryazarlık sadece finansal bilgiden ibaret değildir. Finansal bilgi, finansal okuryazarlığın üç temel basamağından biridir. Diğer iki basamak finansal tutum ve davranıştır. Finansal bilgi, finansal tutum ve davranışa dönüşmüyorsa finansal okuryazarlıktan bahsedilemez. Örneğin enflasyonun ne olduğunu, enflasyona karşı yatırımın nasıl korunması bilen birey bu bilgiyi tutum ve davranışa dönüştüremiyorsa tam manasıyla finansal okuryazar değildir, sadece bilgi düzeyinde kalmıştır.


Kaynak: https://ogmmateryal.eba.gov.tr/kitap/okuryazarlik-becerileri/finansal-okuryazarlik/index.html